De ontwikkeling en beoordeling van ATMP’s zou aanzienlijk efficiënter en dus betaalbaarder kunnen worden door een platformbenadering in plaats van de huidige ‘één product per keer’ aanpak. Maar wat is precies een platform en hoe definieer je het zo dat de gewenste vereenvoudiging veilig en juridisch aanvaardbaar is en geen ontwikkelaars buitensluit? Een gesprek met Sean Russell, die verscheidene functies bekleedt in de werelden van consultancy en regulatoire wetenschap. Onlangs gaf hij een lezing over platformtechnologieën tijdens de CBG Wetenschapsdag 2025.

‘Wat we precies bedoelen met een platform, dat is de miljoen dollar vraag. Alle betrokken stakeholders werken nu aan een definitie waardoor therapieontwikkeling efficiënter en duurzamer kan worden’, aldus Russell. Hij is bij uitstek in staat om het belang van platforms te bekijken vanuit verschillende perspectieven. Hij is Head of Regulatory Affairs bij de Fondazione Telethon, een non-profit organisatie die onderzoek subsidieert naar behandelingen voor zeldzame erfelijke aandoeningen. Daarnaast heeft hij zitting in de directie van verschillende bedrijven en organisaties op het gebied van regulatoire wetenschap en consultancy.

Efficiënter dan traditionele ontwikkeling
‘Bij traditionele geneesmiddelontwikkeling ga je uit van één doelwit voor één product, dat dan wordt ingezet voor de behandeling van een of een klein aantal indicaties. Dat geldt ook voor de meeste ATMP’s. In vivo gentherapie is gericht op een enkel gen, CAR-T cellen op één antigeen dat misschien voorkomt op twee of drie verschillende vormen van kanker. Wanneer we denken aan platforms, dan gaat het om het ontwikkelen van verschillende producten met dezelfde technologie. Daardoor win je aan efficiëntie, waardoor productontwikkeling met name voor zeldzame aandoeningen aantrekkelijker wordt. Je zou kunnen voorzien dat een aantal elementen van dat proces van productontwikkeling intussen bewezen hebben dat zij bijdragen aan de veiligheid en kwaliteit van het eindproduct. Dan wordt het gemakkelijker om tot markttoelating te komen als je die opnieuw kunt gebruiken.’

Russell benadrukt dat het nog niet eenvoudig is om zo’n platform goed te definiëren. ‘Welke stappen en procedures in de ontwikkeling behoren tot het platform en welke niet? Als er tien analytische procedures zijn en acht daarvan zijn steeds dezelfde, is dat dan te beschouwen als een platform dat gebruikt kan worden voor verschillende producten? Welke verschillen, welke marges in meetwaarden zijn acceptabel? Die vragen moeten we beantwoorden als we het concept ‘platform’ echt willen gebruiken in de therapieontwikkeling.’

Overeenstemming bereiken
De verschillende partijen die betrokken zijn bij therapieontwikkeling en markttoelating zien deze ontwikkeling vanuit een verschillend perspectief. Russell: ‘Therapie-ontwikkelaars willen zo veel mogelijk efficiëntie en hergebruik. Regelgevende instanties moeten ervoor zorgen dat daarbij de veiligheid, werkzaamheid en kwaliteit van het product gegarandeerd blijft. Als ontwikkelaars willen wij die garanties natuurlijk ook, maar we willen platforms ook graag zo definiëren dat efficiëntie en duurzaamheid ook op de voorgrond komen te staan. We willen ervoor waken dat de definitie van een platform zo conservatief wordt gekozen dat het geen winst oplevert. Kortom, ieder heeft zijn eigen perspectief en we zijn nu op zoek naar consensus.’

‘De Amerikaanse Food and Drug Administration FDA heeft gesteld dat om als platform te worden erkend, je één goedgekeurd product moet hebben dat gebruikmaakt van de technologie. Vervolgens kun je zeggen: ik heb dit al eens gedaan, dus waarom zou ik het niet nog een keer doen, maar dan met een ander transgen of een ander ontwerp voor het product. Hier in Europa zijn wij er meer fundamenteel over gaan nadenken: als ik een reeks aandoeningen heb die klinische kenmerken met elkaar gemeen hebben, hoe kan ik dan één technologie gebruiken om al die aandoeningen aan te pakken? Het kan dus zijn dat we één vectorontwerp gebruiken, maar elke keer verschillende transgenen inbouwen. Maar wat is dan precies het platform: het vectorontwerp, alle procedures om effectiviteit aan te tonen, het hele product? Daarover moeten we nu overeenstemming bereiken.’

Groeiende convergentie
Volgens Russell is er in Europa momenteel een gunstige ontwikkeling gaande, mede dankzij de nieuwe regels rond klinische studies (Clinical Trial Regulation, CTR). Wereldwijd groeit volgens hem het besef dat onderlinge afstemming over thema’s zoals platforms van cruciaal belang is om ATMP-ontwikkeling efficiënt en betaalbaar te houden. ‘Convergentie rond deze onderwerpen is goed voor de industrie, en in het algemeen ook vanuit een regulatoir perspectief. Daarbij is het wel van groot belang dat we wereldwijd gelijke tred houden met elkaar en tegelijkertijd niet willen rennen voordat we kunnen lopen. Bij het definiëren van nieuwe termen en benaderingen is het cruciaal om waar mogelijk van begin af aan rekening te houden met convergentie van regelgeving. Je ziet nu al dat de FDA in een bepaalde richting gegaan is in het defineren van platforms; de EU hoeft dat niet letterlijk te volgen en we zullen niet op elke parameter op één lijn komen, maar we moeten wel uitvinden op welke punten het nodig is dat we op één lijn zitten.’

Kansen voor behandeling zeldzame aandoeninge
Een platformbenadering kan kansen bieden bij de behandeling van zeldzame aandoeningen, waar het mogelijk is een technologie (zoals bijvoorbeeld gentherapie) te gebruiken voor verschillende toepassingen. Russell ziet daarvoor twee zinvolle kansen, via academische groepen en kleine bedrijven of via CDMO’s (contract development and manufacturing organisations): ‘Academische groepen zouden van meet af aan binnen een bepaald platform kunnen werken aan therapieontwikkeling voor uiteenlopende aandoeningen. De ATMP’s die zij ontwikkelen zouden dan via startups op de markt kunnen komen. CDMO’s kunnen bijvoorbeeld uitgaan van een proces voor de productie van AAV-vectoren voor gentherapie, dan zou je een deel van zo’n platform tevoren kunnen beoordelen, zodat hun efficiëntie bij het ontwikkelen en vermarkten toeneemt. In de Amerikaanse definitie van een platform, die uitgaat van een product op de markt, zouden veel academische groepen buitenspel komen te staan die geen commercialisatie nastreven of bereiken. Daarom is het zo belangrijk dat we een Europese definitie van platforms ontwikkelen en op basis hiervan zo veel mogelijk streven naar wereldwijde convergentie, in elk geval op belangrijke punten.’

Stem af op het grotere geheel
Russell’s advies voor Nederlandse ontwikkelaars en ook voor regulatoire autoriteiten is om nu al open te staan voor de ontwikkelingen rond platforms: ‘Wees je bewust van de huidige kaders en beperkingen, maar sta ook open voor de bredere context en kijk vooruit. Probeer te begrijpen hoe anderen hun parameters en attributen definiëren. We kunnen niet los van elkaar werken, want we moeten zorgen dat onze definities passend zijn en dat we tot breed gedragen oplossingen komen om optimaal te kunnen profiteren van zulke innovatieve regulatoire kaders.’

Meer informatie:
Platformtechnologieën – FAST traject
In lijn met aanbevelingen uit het ATMP-rapport start vanuit FAST binnenkort een onderzoek naar de rol van platformtechnologieën in het veranderende landschap van publieke en private geneesmiddelenontwikkeling. In dit project worden focusgroepen georganiseerd om te verkennen hoe platformtechnologie het best gedefinieerd en toegepast kan worden in de context van humane geneesmiddelen.